Verlangen
Het ego is een kringloop van te kort, afwijzing, hoop en verlangen. Verlangen is lijden.
Er zijn dingen die je nodig hebt zoals voedsel, slaap, zuurstof en warmte. En er zijn dingen die je niet echt nodig hebt en wil hebben of doen, zoals; een gezin, seks, rijkdom, lekker eten, roem en reizen. Verwarring ontstaat vooral in die laatste categorie. Het lichaam heeft vele tegenstrijdige verlangens. De kunst is om te verblijven in een vloeiende stroom en tegelijk onthecht te zijn. Onthechting ontstaat in het observeren en voelen van verlangens. Een verlangen komt altijd voort uit een te kort en voelt als een zich opbouwende energie aan de voorkant van het lichaam. Het begint als een zacht genot, een hunkering en kan de vernauwing van een onbedwingbare obsessie worden. Onderzoek het ontstaan van je verlangens en de gedachtes die er mee samenhangen.
Zonder een sterk verlangen en een onderliggend gevoel van te kort zal zelfrealisatie waarschijnlijk niet plaatsvinden. Op de een of andere manier is er een verband tussen het verlangen om vrij te zijn, doorzettingsvermogen en zelfrealisatie. Je moet bereidt zijn steeds weer alles te onderzoeken, te ervaren en op te geven wat je denkt te zijn. Het sterke verlangen om je te realiseren komt voort uit jeZelf wat zichZelf wil realiseren door het lichaam heen. Het denken heeft niet de kracht om je er heen te brengen
Verlangens komen voort uit onze innerlijke drang om te overleven, reproduceren en te ervaren. Verlangens zijn niet goed of fout. Het volgen er van is je natuur en brengt vrije expressie en spontaniteit van lichaam, denken en voelen. Het is een uiting van de levensstroom die ons beweegt. Een verlangen komt op en wordt bevredigd of niet, in beide gevallen heb jij er geen controle over. Alles gebeurt.
Om verlangens te onderzoeken is het, in mijn ervaring, belangrijk om ze innerlijk te volgen. Een verlangen verdwijnt of er ontstaat een twijfelloze impuls om te handelen. Dat is de re-actie van het lichaam en is verbonden met het geheel. Vervolgens is er een waarnemen van de situatie waarin ik terecht ben gekomen. Na deze nieuwe situatie gevoeld te hebben ontstaat er een volgend verlangen. Het niet volgen van een opkomend verlangen (bijvoorbeeld iets willen kopen) is het gevolg van een ander sterker verlangen (sober willen zijn). Zo veranderen verlangens voortdurend. Het onderdrukken van verlangens werkt averechts, omdat een onderdrukt verlangen in mijn systeem aanwezig blijft en uiteindelijk toch weer ergens bovenkomt.
Aan een opgekomen verlangen kan ik zien wat er in potentie kan gaan gebeuren, alsof de toekomst er al is en het vertaalt in een verlangen. Een uiting van de verbinding van het lichaam met de omgeving. Het is een natuurlijk wordingsproces. Ik kan aan het verlangen ook zien welke innerlijke essentie ontbreekt (kracht, voeding, versmeltende liefde, etc).
Wanneer je alle opkomende verlangens aanvaardt en ze eenvoudigweg voelt zal je op den duur zien dat de meeste ‘leeg’ zijn. Verlangens komen en gaan. Je hoeft er geen uiting aan te geven.
Verlangens maken het belangrijkste deel uit van je denk- en voelwereld en ze bepalen voor het grootste gedeelte je gedrag. Elke actie komt voort uit een onvervuld verlangen. Een mens kent doorgaans vele paradoxale verlangens, omdat de persoonlijkheid verward is (ik ben wat ik heb of wat ik doe). In deze verwarring brengt de mens zijn eigen lijden voort.
Verlangenloosheid is de afwezigheid van de noodzaak om een verlangen te bevredigen.
Voorbeeld. Het bevredigen van materiele verlangens geeft over het algemeen een duidelijk voelbare prettige sensatie. Het najagen van dit soort verlangens geeft een kortstondig genot, maar als je dieper kijkt, stuit je op een voortdurend lijden. Elk vervuld (materieel) verlangen maakt onmiddellijk plaats voor een nieuw verlangen dat bevredigd wil worden. Deze beweging zorgt ervoor dat je voortdurend over de verlangenloze stilte heen kijkt. De verlangenloze stilte kan soms ook ervaren worden als ´leegte´ en daar kan het systeem ook niet tegen. Er ontstaat een gevoel van onrust. Er is een bewuste inspanning nodig om door de ´leegte´ naar het ultieme genot van verlangenloosheid te komen. Dit gebeurt in eerste instantie in stilte mediatie en kan zich daarna uitbreiden in het wakkere dagelijkse handelen. Alle verlangens komen voort uit de bron en zijn een uitnodiging om weer een te worden met deze bron. Alleen het totaal voelen van het betreffende verlangen in het lichaam zal hetzelfde verlangen loslaten.
Wanneer de noodzaak tot bevrediging ophoudt ontstaat soberheid. Een definitie van soberheid is ’elke ervaring één keer beleven en daar genoegen mee nemen’. Totale rust voel je wanneer je geniet van eenvoudige aanwezigheid, ik ben. Je hoeft niets te worden, niets te hebben en niemand te zijn, terwijl verlangens (en de acties die daaruit voortkomen) komen en gaan. In deze houding ontstaat de eeuwige vrede.
Wanneer er een eenduidig verlangen naar Zelfrealisatie ontstaat zal de verwarde persoonlijkheid enkelvoudig worden. Dit verlangen werkt namelijk als een sterke intentie en geeft een gerichte focus. Wanneer er committent is met dit éne verlangen (om vrij te zijn) wordt de beweging in de geest helder. In deze helderheid lost uiteindelijk het lijden van het verlangen. Volg je (hoogste) verlangens.
Gevoelens onderdrukken
Bewustzijn heeft controle over de onwillekeurige spieren in het lichaam. Wanneer een ouder bepaalt gedrag afkeurt dan gaat het kind deze impulsen onderdrukken. Dit doet het door (onbewust) spieren (chronisch) aan te spannen waardoor impulsen niet meer gevoeld worden. Iedereen kent chronisch gespannen delen in het lichaam (benen, knieën, bekken, buik, borstkas, nek en schedelrand zijn de mees voorkomende spanningsgebieden). Er zit een vast verloop in de onderdrukking; er is een verlangen naar liefde of aandacht, door de inperking ontstaat een gevoel van hulpeloosheid, machteloosheid en/of eenzaamheid. Als reactie op de inperking ontstaat boosheid, angst en verdriet. Wanneer deze emoties niet geuit mogen worden ontstaat er schaamte en onderdrukking.
Boosheid en kracht (afgeleide gevoelens zijn onrust, irritatie, woede en afkeer)
Boosheid ontstaat wanneer er iets gebeurt wat je niet wil. Om iets ‘niet te willen’ heb je een standpunt, verlangen, voorkeur of een mening nodig.
Elk lijden ontstaat door ´het niet krijgen wat je wil´. De eerste reactie is wanhoop en dan boosheid. Angst, verdriet en onrust zijn ook vormen van boosheid. In alle gevallen is er iets wat je niet wil.
Boosheid is ook een emotie die een grens aangeeft (en kan doorbreken). Energetisch is het een opladende energie die zich via de rug naar boven beweegt (of juist vast zet) en zich in eerste instantie wil uiten via de armen en de mond (vechtreflex). Boosheid is in zijn essentie pure kracht en is vaak een veranderingsenergie; ik wil de situatie veranderen. Dit kan de omgeving zijn of juist je innerlijke perceptie. Het heeft ook met zelfstandigheid te maken. Wanneer je boos bent heeft het altijd iets over jou te zeggen. Iemand die altijd boos reageert op de buitenwereld kan wellicht een stap terug doen en eens kijken naar zijn overtuigingen. Iemand die altijd zijn boosheid inslikt (en niet doet wat hij of zij voelt) moet misschien eens schaamteloos uit zijn dak gaan. Vastgezette boosheid laat zich in het lichaam bijvoorbeeld zien in gespannen kaken en rugspieren.
Boosheid en agressie geven vaak de komst van een waardevol inzicht/veranderingsmoment aan. Boosheid is in deze context ‘nog ongeziene helderheid of afhankelijkheid’. Boosheid en agressie zijn enorme krachten. In de ontwikkeling naar autonomie en eigenheid zijn deze emoties een belangrijke krachtbron. Het gevoel kracht (ik kan) geeft vertrouwen en steun. In deze kracht kun je werkelijk jezelf voelen.
Mijn ervaring is dat boosheid aan de ene kant afneemt doordat ik makkelijk ´nee´ kan zeggen en in aanvaarding leef van wat er (in en om mij) gebeurt. Door het begrip van ´wat ik ben´ en hoe het ego werkt is er een totale ontspanning ontstaan. Ook in de aanwezigheid van boosheid. Er kan een enorme agressieve of gepassioneerde kracht opkomen die naar voren gericht is om een verlangen te bevredigen of een situatie te stoppen. De boosheid is kort en krachtig geworden.
Ik kan ook onrust en irritatie voelen als gevolg van fysieke uitputting. Dan ben ik er alert op om deze emoties innerlijk te voelen en er mee te zijn zonder ze op iemand of iets te projecteren.
Wanneer je geen’ nee’ kan zeggen kun je ook geen ’ja’ zeggen. Het leven is compleet (en non duaal) wanneer alle kanten er zijn.
Aanwijzing.
Wanneer je boosheid voelt ga dan naar de essentie van kracht die er in zit. Gebruik deze kracht om je boodschap te verhelderen en wees zacht naar de ander.
Het was voor mij belangrijk om contact te krijgen met boosheid en het te leren uiten (in lichaamswerk en mijn dagelijkse leven). Door het voelen van de boosheid kon ik de oorsprong en de concepten van deze emotie beter onderzoeken en voelen wat ik wil en niet wil. Ik ben vrij in het uiten van wat er in mij speelt, wetend dat het ook illusie is. Al mijn meningen bestaan uit concepten en zijn niet de ultieme waarheid. Toch lijkt het er op dat de ultieme waarheid van zelfrealisatie pas verwerkelijkt wordt wanneer de persoonlijke meningen er ook helemaal kunnen zijn. Ik ervaar dat als ik ben IK. Terwijl ik twijfeloos weet dat ik bewustzijn ben kan het persoonlijke er volledig zijn. Elke seconde wordt alles doorzien.
Angst (afgeleide gevoelens zijn verlegenheid en paniek)
Angst is een natuurlijke gevoel. Angst ontstaat wanneer de innerlijke impulsen het organisme overladen. Angst is een gevoel van gevaar. Angst dient ervoor om alert te kunnen reageren op gevaarlijke en/of pijnlijke situaties. De eerste lichamelijke reactie bij angst is een verkramping van het lichaam. De energie heeft de neiging om aan de voorkant van het lichaam omhoog te schieten en wordt vastgezet rond de hartstreek en de keel. Meestal wordt de adem ingehouden, het hoofd naar achteren bewogen en de schouders omhoog getrokken. Afhankelijk van de persoon en de situatie ontstaat er een vecht (woede, naar voren gerichte aanval), freeze (naar binnen gerichte verlamming) of vluchtreactie (wegrennen). De reactie is gericht op het vinden van veiligheid.
Bijvoorbeeld.
Het zien van een wild dier laat je schrikken en wegrennen. Angst kan ook een onduidelijke herkomst hebben. Dit wordt meestal neurotische angst genoemd. Een dwangmatige handeling kan dan een veilig gevoel geven.
Bepaalde delen in de hersenen werken als een soort filter voor informatie. Zij bepalen of een situatie als gevaarlijk wordt beoordeeld. Bij gevaar worden er stresshormonen aangemaakt. Enkele hiervan zijn: acth, norepinefrine, epinefrine, noradrenaline, cortisol en adrenaline. Deze stoffen leidden ertoe dat het lichaam in een emotionele staat komt waarin adequaat kan worden gehandeld: de hartslag wordt verhoogd, de ademhaling wordt versneld, de pupillen van de ogen gaan wijder open en het bloed wordt met name naar de armen en benen gepompt ten koste van de bloedtoevoer naar de vitale organen.
Hoe is het verklaarbaar dat sommigen snel last van angst en fobie krijgen? Het vermoeden bestaat dat biologische factoren een grote invloed hebben. Sommige mensen hebben een zenuwstelsel dat gevoeliger is voor het beleven van angst. De zwaarte van deze angst wordt bepaald door de hoeveelheid hormonen en niet door de hoeveelheid gevaar. Dus als het lichaam over-reageert worden er teveel hormonen geproduceerd waardoor een extreme angst kan ontstaan. Het is mogelijk dat overgevoelige mensen hierom heviger reageren in gevaarlijke situaties dan anderen, omdat er simpelweg meer hormonen vrijkomen. Als er gevaar is kan er angst ontstaat.
De (mate van) aanwezigheid van angst is in mijn ervaring nauw verbonden met mijn perceptie. Ik heb vroeger bijvoorbeeld geleerd emoties en verlangens te onderdrukken. Ik was door deze ontwikkeling bang geworden om (heftige) emoties en verlangens te tonen en te ervaren van anderen. Een gevolg hiervan is dat ik verschillende vormen van angst had ontwikkeld waardoor ik mezelf niet voelde en niet wist wat ik wilde of niet wilde.
In de hiernavolgende tekst doel ik op vormen van (neurotische) angst die voortkomen uit denkbeelden en niet op de fysieke angst om te overleven.
Angst heeft altijd met een idee van pijn in de toekomst te maken.
Angst is een mentale en/of fysieke herinnering aan pijn geprojecteerd in de toekomst (het idee dat er weer pijn zal komen). Tegen dit soort beelden valt niet te vechten, want het zijn fantasiebeelden. Uiteindelijk komt alle angst voort uit de angst om te sterven.
Angst is een mooi voorbeeld van het onvermogen om te leven in het moment. Het verleden bestaat niet meer en de toekomst is nog niet aangebroken. De concepten uit het verleden en de beelden over de toekomst zorgen voor een verkramping in het heden. Meestal ontstaat dit dilemma wanneer er een verlangen aan een gevoel van pijn wordt gekoppeld.
In ons leven worden we duizenden keren afgewezen. Dat doet pijn. Deze afwijzing in het verleden (vooral in baby tijd, omdat egofuncties niet sterk waren) creëert angst in het heden om uit te reiken naar de ander. De toenaderingsangst en verlatingsangst zitten zijn diep in het lichaam opgeslagen en hebben geen besef van leeftijd.
Het gevoel ‘angst’ wordt meestal vertaald in een mentale overtuiging van weerstand, bijvoorbeeld: ik wil niet, ik durf het niet, ik kan het niet, het is te veel, etc. Allemaal vormen van ‘nee’. Het niet kunnen of willen voelen van de onderliggende/ontweken pijn houdt het gevoel van angst in stand; vermijding van pijn geeft angst, angst geeft spanning en spanning geeft pijn. Deze pijn wordt ook vermeden en de cirkel begint opnieuw.
Angst is weerstand tegen het voelen van pijn. Angst geeft aan dat je pijn onderdrukt en/of vermijdt.
Mensen hebben zoveel subtiele angsten, dat deze nauwelijks meer herkend worden als angst. Hoe subtiel angst aanwezig is, kun je bijvoorbeeld onderzoeken in het dagelijkse contact met anderen. Intiem contact roept over het algemeen al spanning/angst op. Dit voel je wanneer je iemand in de ogen kijkt of het lichaam aanraakt. De angst voor intimiteit/afwijzing zorgt ervoor dat je niet krijgt (en geeft) waar je het meest naar verlangt; veiligheid, liefde, aandacht en zorg. Andere angsten zijn het niet voldoen aan je ego idealen of bang zijn voor je eigen impulsen van seksualiteit of destructie. Angst kan dus ook een innerlijke oorzaak hebben. Om van deze (chronische/neurotische) angst af te komen kan het van belang zijn om te handelen (ontladen). Dat is het toegeven aan de vecht, freeze- of vluchtreactie die ontstaat. Het handelen kan bestaan uit vechten, grappen maken, huilen, afzonderen, sporten, discussiëren, heen en weer lopen, zingen, kamer opruimen, bewust ontspannen, overgave, etc. Door deze acties worden hormonen in je lichaam opgebruikt en omgezet in andere stoffen. Doordat het aantal stresshormonen afneemt neemt je stress af. Als het gevoel van stress of spanning niet omgezet wordt in actie, dan blijven deze hormonen in je lichaam actief.
Waar angst is, is (pijn)vermijding. Er ontstaat angst voor het gevoel wat vermeden/onderdrukt wordt. Waar (pijn)vermijding stopt verdwijnt angst. Vaak is iemand zich niet bewust van het vermijden van de pijn en/of genot. Angst komt niet voort uit een bewuste handeling, maar is een gevolg van een verwarring/onhelderheid in het bewustzijn. Wat mag er/mocht er niet zijn
Voorbeeld 1 Jaloezie is een combinatie van angst en boosheid die voortkomt uit bezitsdrang
Mijn vrouw vertelt bijvoorbeeld iets over een ontmoeting met een man en ik voel een scherpe verkramping. Jaloezie. Een angst om verlaten te worden, dat die ander beter is. Het gaat gepaard met een bedreigend gevoel (vecht en vlucht reactie van het systeem). Er ontstaan de volgende neigingen; ik ga uit verbinding, ik voel me niet geliefd, ik krijg gedachtes over negatieve eigenschappen van mijn vrouw zodat ik makkelijker (in gedachte) weg kan gaan, ik sluit me emotioneel af, ik denk aan andere vrouwen als alternatief voor verbinding, ik heb de neiging om dit allemaal binnen te houden waardoor het patroon innerlijk blijft lopen, ik word super alert voor afwijzing wat het hele circus in stand houdt, er ontstaat boosheid en een sterk verlangen naar seks om de verbinding te herstellen. Al deze bewegingen gebeuren in enkele minuten en zoals je kunt zien niet echt bevorderlijk voor een vloeiende verbinding.
Voorbeeld 2 Piekeren creëert angst
Piekeren (denken op zoek naar een oplossing) probeert te helpen pijn te vermijden of genot na te streven. Piekeren creëert een voortdurende hoogspanning in het lichaam en geest mechanisme. De impuls om te piekeren kan meerdere oorzaken hebben zoals; een ziek orgaan, een ontregelde hormoonhuishouding, te veel verantwoordelijkheden, geen contact met het lichaam en daarmee de realiteit hebben, geen overzicht hebben, te veel met de omgeving bezig zijn, etc. Het overmatig piekeren gaat samen met het produceren van stresshormonen en daarmee een aanhoudende angst, (over)vermoeidheid en/of andere lichamelijke en psychische klachten. Meestal is er ook sprake van besluiteloosheid, uitstel- en vermijdingsgedrag. Deze symptomen leiden weer tot piekeren en dus angst.
Angst wil helpen om pijn niet te voelen/te vermijden en als je goed kijkt, ontdek je dat angst in veel gevallen niet functioneel is. Wat je vermijd of onderdrukt, kun je niet loslaten. Zo is het mogelijk om voortdurend in angst te leven zonder dat er iets verandert. Wanneer het systeem pijn blijft vermijden of onderdrukken kan angst onverwachte vormen aannemen zoals; tunnelvrees, pleinvrees, vliegangst, overmatig piekeren, etc.
Toch hoort angst bij het lichaam. Als je geen angst meer hebt dan weet je zeker dat je dood bent. Een frisse manier van leven ontstaat door steeds weer je angst aan te kijken. Met het niet meer hebben van angst of verlangens in de staat van verlichting wordt bedoeld dat ‘dat wat jij bent’, voorbij lichaam en geest geen angst en verlangen heeft. Vanuit deze positie kun je met ruimte naar angst en verlangen kijken wanneer het ontstaat in het lichaam. Er is op den duur geen identificatie meer mee, terwijl deze gevoelens nog steeds kunnen ontstaan.
Aanwijzing.
Wees niet bang voor de angst. Ga, wanneer je angst voelt, naar dat wat die angst ziet en voel door de angst heen. Kijk de angst in de ogen. Wat ligt er achter de angst?
Angst bestaat uit meerdere lagen. In het uiten van angst komt er meestal eerst een laag van boosheid boven. Na de boosheid komt meestal de onderdrukte pijn en verdriet boven. De kern van de onderdrukte pijn bestaat uiteindelijk uit een of andere behoefte aan liefde, bijvoorbeeld; erkenning willen hebben, gezien willen worden, aangeraakt willen worden, beschermd willen worden, etc. Door deze overtuiging/behoefte te zien kom je direct bij het gevoel van ruimte en aanwezigheid. Hier is geen angst. Wanneer je een gebrek aan liefde ervaart zul je behoefte hebben om materie en concepten over jezelf en de wereld om je heen te verzamelen met de bedoeling om dit gebrek te compenseren. Dit werkt niet, want alles wat je verzamelt kun je verliezen. Dit vooruitzicht schept weer angst. Je kunt bang zijn om je leven te verliezen, de verbinding met je moeder, je geliefde, je persoonlijkheid, je comfort, je bezittingen, je zelfbeeld, etc. Wanneer je bang bent om iets te verliezen (een vorm van pijn) zal angst zich steeds weer manifesteren.
Achter de angst en pijn zit het gevoel van ruimte en liefde.
Op het moment dat je de ware natuur van angst doorgrondt, kan er een transformatie plaatsvinden. Angst wordt dan een spannend en opwindend gevoel; angst verandert in nieuwsgierigheid en intens leven. De transformatie van angst is het ontwikkelen van moed. Met moed bedoel ik een naar binnen gerichte aandacht die de angst kan voelen en zich niet laat overweldigen. Het doel is met beide benen op de grond je leven vorm te geven en te leiden. Bij een sportschool stond een spreuk die me in dit verband aansprak; winners have plans, losers have excuses.
Wanneer je extreme activiteiten onderneemt kom je angst tegen en kun je de werking er van onderzoeken. In mijn ervaring zijn het doen van zweethutten en het drinken van ayuahasca angst opwekkende activiteiten. In beide gevallen is er geen of weinig controle van de normale zintuiglijke waarneming wat angst uitlokt. De angst ontstaat bij het vasthouden van een enkele gedachte met als doel een referentiepunt te behouden. In deze rituelen heb ik geleerd om deze gedachtes telkens weer los te laten door mij fysiek en mentaal volledig over te geven aan de situatie. Elke ervaring van weerstand te aanvaarden. Wat er gebeurd is dat er een staat van enkelvoudige aanwezigheid ontstaat waarbij angst niet meer opkomt. Dit is een staat van pure kracht en liefde. In deze overgave is er geen idee meer van een lichaam en sterfelijkheid. Dit is dus ook een mogelijkheid van het menszijn. Angstloosheid door volledige overgave. Dit gaat zelfs voorbij moed.
Er zijn vele krachtige rituelen die een ervaring van angst kunnen creëren. Binnen de veilige omstandigheden van het ritueel ontstaat transformatie van angst vanzelf. En omdat het dagelijkse leven nauwelijks dit soort extreme situaties kent wordt het eenvoudiger om je over te geven aan het gewone leven.
Voorbeeld 3 Onbewuste angst
Ik kreeg tijdens een huwelijkscrisis een angstaanval. We hadden ruzie, ik stond in de badkamer bij te komen en voelde een totale scheiding aankomen. Ik had nog nooit angstaanval ervaren en was me bewust van het denken wat op hol sloeg in een bepaald patroon en de steeds groter wordende emotie van angst. Ik begon te zweten en mijn hart bonkte in mijn borstkas. Het voelde alsof ik dood ging. Ik had al veel geoefend met angst in zweethutten en ayuhuasca sessies waardoor ik er helder bij kon blijven. Ook mijn overgave aan de dood was al voldoende onderzocht waardoor ik mijzelf klaar voelde om te sterven. Ik ging ontspannen op bed liggen en liet de angstaanval uitrazen. Na enkele minuten zakte het langzaam weg, maar wat er nu precies aan de hand was werd me niet duidelijk. De dagen en weken daarna voelde ik me kwetsbaar en er was een lichte angst voor herhaling.
En die kwam. Misschien een paar maanden later zat ik allen op een bankje tijdens mijn lunchtijd op het werk en werd ik overvallen door opkomende angst. Er was totaal geen aanleiding van buiten. Het was zomer en ik zat op een bankje. Iedereen om me heen deed zijn ding en ik was gevuld met angst. Weer er bij blijven en het zakte weer weg.
De derde keer was ik op vakantie met een stel vrienden en was ik alleen gaan eten in een dorpje. Ik had zin in rijst. Daar zat ik rustig op een idyllisch plekje heerlijk te eten en daar kwam ineens weer die angst op. Ik gaf me er aan over, alleen nu kwam er een extra bewustzijn. Laat ik eens kijken naar het moment dat het begon. In de angst liep ik mijn herinneringen af en een beeld kwam naar voren van enkele minuten geleden. Er liep een vrouw langs mijn tafel en ik zag haar achterkant. Lang bruin haar op haar schouders en ik ervaarde bij deze herinnering een moedergevoel. Ineens zag ik de verbondenheid van de situaties waarin ik een angstaanval kreeg. Het waren allemaal situaties waarin ik gescheiden was van mijn vrouw of de groep. Ik herkende intuïtief dat mijn vrouw en de groep al die tijd symbool voor mijn moeder hebben gestaan. Dit is waarschijnlijk het gevoel wat een kind van 2/4 voelt wanneer het in de separatie individuatie zit en langzaam afstand neemt van de moeder. In mijn geval was mijn moeder in die periode uit mijn leven wat waarschijnlijk altijd in mijn systeem heeft gezeten. Na dit fysieke en mentale inzicht heb ik de angst nooit meer gehad en is er een proces van verdergaande separatie en zelfstandigheid ontstaan.
Verdriet (afgeleide gevoelens zijn weemoed en melancholie).
Verdriet heeft meestal te maken met een vorm van verlies en gaat samen met gevoelens zoals hulpeloosheid, machteloosheid en eenzaamheid. Verdriet ontstaat in het vasthouden of juiste loslaten van het verleden. Je hebt iets verloren of je gaat iets verliezen waar je heel veel van houdt (een persoon, een dier, een fantasie, een wens, een verlangen). Verdriet gaat vaak gepaard met huilen. Huilen heeft een ontladende werking. De kramp van de pijn wordt door de ongecontroleerde schokkende bewegingen van het huilen vrijgemaakt. Er ontstaan gevoelens van warmte, diepte en zachtheid. Het lichaam krijgt haar soepelheid weer terug. Het huilen heeft ook een sterk communicatief aspect. Het creëert namelijk een situatie waarin de ander wordt uitgenodigd zijn hart te openen en er voor je gezorgd wordt. Deze vraag naar zorg (en het krijgen) is een belangrijk aspect van huilen.
Wanneer een kind een verlangen heeft en het wordt niet bevredigd zal het doorgaans eerst aandringen dan boos worden en uiteindelijk gaan huilen. Allemaal gezonde lichamelijke reacties.